Edisi 2: Ar-Rahnu

Antara Kebajikan Sosial Dan Kos Operasi: Keunikan Muasassah Gadaian Islam Terengganu (MGIT) Untuk Terus Survive





Oleh:

Mohamad Shukri bin Johari

Nur Azura binti Sanusi (PhD)

Sinopsis

            Setiap perniagaan sama ada perniagaan berteraskan konvensional atau berteraskan Islam masing-masing mempunyai motif untuk mengecapi keuntungan. Keuntungan yang diperolehi akan digunakan untuk membiayai liabiliti perniagaan disamping sebagai sumber pendapatan bagi pengusaha perniagaan. Namun begitu, terdapat sedikit perbezaan antara perniagaan berteraskan konvensional dan perniagaan berteraskan Islam. Selain daripada motif untuk mengecapi keuntungan, terdapat satu lagi aspek yang penting dalam perniagaan berteraskan Islam, iaitu aspek kebajikan atau keadilan sosial.

Di dalam Edisi 1 yang lepas telah dinyatakan bahawa MGIT merupakan sebuah kedai pajak gadai Islam yang tidak mengenakan sebarang kadar faedah atau bunga (riba) dan juga upah simpan. Konsep Al-Qhardul Hassan diamalkan sepenuhnya oleh MGIT di mana penghutang tidak dikenakan sebarang caj-caj lain seperti bunga atau kadar faedah. Dengan erti kata lain, MGIT tidak mempunyai sebarang keuntungan dalam menguruskan operasi perniagaan pajak gadainya. Ini menjadikan MGIT sebuah perniagaan yang unik berbanding perniagaan atau institusi kewangan yang lain.

Justeru itu, timbul persoalan bagaimana MGIT memperolehi dana dan menampung liabiliti perniagaannya? Dan, bagaimana MGIT mahu survive sedangkan ia tidak mempunyai sebarang keuntungan dalam operasi perniagaannya? Dalam Edisi 2 ini akan mengupas kaedah yang dijalankan oleh MGIT bagi memastikan ianya mampu survive disamping memenuhi matlamat asal penubuhannya iaitu untuk membantu rakyat miskin Terengganu yang kesempitan wang bagi membuat gadaian emas tanpa dikenakan kadar faedah atau upah simpan

Prestasi Muasassah Gadaian Islam Terengganu (MGIT)

MGIT membuat pembiayaan secara purata di antara RM200,000 ke RM300,000 sehari bergantung kepada musim. Kebiasaannya jumlah pembiayaan yang tinggi akan disalurkan pada musim perayaan, musim awal persekolahan dan kemasukan ke universiti. Pada waktu biasa, pembiayaan disalurkan untuk membiayai perubatan, pebelanjaan harian, modal perniagaan dan modal bagi nelayan dan petani.

Dalam tempoh 10 tahun beroperasi bermula tahun 1992 hingga Mei 2006, bilangan pelanggan MGIT mencecah 428,387 orang dengan jumlah pembiayaan yang disalurkan sebanyak RM391,444,968. Nisbah di antara jumlah pembiayaan yang disalurkan kepada bilangan pelanggan mengalami peningkatan daripada RM773.88 bagi seorang pelanggan pada tahun 1992 kepada RM1063.72 bagi seorang pelanggan sehingga Mei 2006. Jumlah pembiayaan dan bilangan pelanggan mengalami peningkatan daripada RM9,852,988 bagi 12,732 pelanggan kepada RM19,347,370 bagi 25,842 pelanggan masing-masing bagi tahun 1992 dan 1993. Umumnya, peningkatan tersebut menggambarkan peningkatan dalam kepentingan dan sumbangan MGIT dalam menyedikan keperluan mudah tunai kepada masyarakat negeri Terengganu.

Manakala bagi nisbah diantara jumlah pembiayaan yang dibayar semula (ditebus) kepada bilangan pelanggan, menunjukkan berlaku tren yang sama seperti nisbah pembiayaan-pelanggan. Nisbah penebusan-pelanggan mengalami peningkatan daripada RM697.67 bagi seorang pelanggan kepada RM1083.17 bagi seorang pelanggan. Bagi nisbah di antara jumlah sumbangan kepada bilangan pelanggan, umumnya nisbah ini mengalami peningkatan daripada RM5.19 bagi seorang pelanggan pada tahun 1992 kepada RM7.80 bagi seorang pelanggan pada tahun 2006. Peratusan pelanggan yang tidak menebus barangan gadaian pada tahun yang sama mengalami penurunan daripada 37.14 peratus kepada -3.15 peratus. Peratusan pelanggan yang gagal menebus adalah tinggi hanya bagi tahun 1992 dan 1993.

Walaupun MGIT tidak mengenakan sebarang upah simpan, didapati peratusan bilangan pelanggan yang menghulurkan sumbangan ikhlas meningkat daripada 78.12 peratus pada tahun 1992 kepada 93 peratus sehingga Mei 2006. Umumnya, peratusan pelanggan yang menyumbang adalah melebihi 70 peratus dengan purata sumbangan sekitar RM5 ke RM7 setahun bagi setiap pelanggan yang menyumbang.

Sumber Dana dan Liabiliti Bagi Memastikan MGIT Terus Survive

MGIT merupakan institusi pajak gadai Islam yang mendaftar di bawah Kementerian Perumahan dan Kerajaan Tempatan dan tertakluk di bawah Akta Pemegang Pajak Gadai 1972 dengan pengecualian seksyen 17(1). Seksyen 17(1) menerangkan tentang kadar keuntungan yang mana seseorang pemegang lesen boleh mengambil keuntungan atas sesuatu pinjaman yang diberi atas sesuatu sandaran sebagai pajak gadai. Pengecualian seksyen 17(1) ini adalah konsisten dengan konsep al-Qhardul Hassan di mana sebarang hutang yang dibuat oleh penghutang tidak dikenakan sebarang caj-caj lain seperti bunga atau kadar faedah. Oleh itu, MGIT tidak memperolehi sebarang keuntungan daripada urusniaga pajak gadainya.

Namun begitu, MGIT memperolehi sumber kewangannya yang utama daripada Kerajaan Negeri Terengganu melalui MAIDAM dan operasinya dibiayai oleh MAIDAM sepenuhnya. Antara kos MGIT yang ditanggung oleh MAIDAM adalah gaji, elaun dan upah pekerja, insurans, keselamatan, penyelenggaraan dan pembaikan, sewa, bekalan dan perbelanjaan utiliti.

Pada peringkat awal penubuhan MGIT, modal awal perniagaan disalurkan oleh Kerajaan Negeri Terengganu sebanyak RM 1 juta setahun sehingga tahun 1999. Bermula tahun 2000 hingga kini, modal perniagaan disediakan oleh MGIT berdasarkan kepada operasi gadaian dan tebusan pelanggan.

Perlaksanaan konsep al-Qhard dan Hassan bermaksud pelanggan hanya perlu membayar semula pembiayaan sebanyak jumlah pinjaman yang disalurkan. Tiada sebarang caj upah simpan dikenakan kepada pelanggan, sebaliknya pelanggan digalakkan menyumbang untuk membantu meningkatkan keupayaan penjanaan modal MGIT. Sumbangan yang disalurkan bergantung kepada kemampuan dan kesanggupan pelanggan. Konsep ini merupakan konsep ‘Hassan’. Wang hasil sumbangan para pelanggan boleh digunakan untuk kepentingan pentadbiran MGIT dengan kelulusan Jawatankuasa MGIT.

Walau pun MGIT tidak memperolehi keuntungan dari operasi pajak gadainya, namun keupayaan institusi kewangan yang bukan bank ini mempertahankan survivalnya menjadikan MGIT sebuah kedai pajak gadai Islam yang agak unik. Ini ditambah lagi dengan peningkatan prestasi MGIT meningkatkan urusniaganya dari masa ke semasa sehingga MGIT menjadi pesaing yang kuat dengan kedai pajak gadai konvensional. Dalam Edisi 3 akan datang pula mengupas perbezaan yang ketara antara pajak gadai Islam (MGIT) dengan pajak gadai konvensional. Dalam edisi tersebut memberi jawapan kenapa tren masyarakat beralih dari menggunakan kedai pajak gadai konvensional kepada kepada pajak gadai Islam.